خوانش های ادبی

خانه عنکبوت اثر شیرزاد حسن در بردارنده دو داستان بلند حول پدیده ارتباط زن و مرد و به ویژه ارتباط عاطفی و عاشقانه است در داستان اول با عنوان خانه عنکبوت نویسنده ملهم از نظریات فروید شالوده اولیه ارتباط زن و مرد را بر مایه ارتباط عشق ممنوعه و جنسی کودک به مادر قرار می داد و در ساختار نمادینی میل بازگشت به رحم مادر را در قالب عشق و آمیزش عنکبوت ماده با عنکبوت نر قرار داده و خورده شدن عنکبوت نر توسط عنکبوت ماده را نمودی از بازگشت مرد یا همان کودک به شکم مادر و بهشت ارمانی می داند مکانی که در ان از سرما و گرمای کشنده و گرسنگی و تشنگی و فقدان امنیت خبری نیست. نویسنده چنین ساحتی کنترل گرایانه از عشق را برای مرد کشنده و اسارت اور می داند و غرق شدن در ان را مترادف با مرگ و گم شدن در دنیا رویایی و کابوسناک عالم خواب معرفی می کند شیرزاد حسن پناه بردن به چنین میلی را از یک سو ناشی از ترس مذهبی و اتش جهنم و از سوی دیگر برخاسته از سرکوب دوران کودکی در محیط خشن خانواده و جامعه خشک و عقیم می داند که سبب آشفتگی ذهنی و‌پریشانی عاطفی افراد در وادی عشق ورزی به ویژه در جوامع بسته شرقی می شود مسخ شخصیت ها در خواب در این داستان یاداور مسخ شخصیت های ادبی دیگری چون زامزا در رمان مسخ کافکاست در داستان دوم با عنوان با من تو دماغی حرف بزن نویسنده روایتگر عشق ورزی های مردی قصاب با ظاهری زمخت و خشن است که در شبی طولانی در حالت مستی ماجراهای خود را برای سه جوان تعریف می کند این داستان بر خلاف داستان اول در دنیای واقعی و در جغرافیا و تاریخ مشخصی روایت می شود این داستان ستایشگر زنانی است که می توانند با بو و رنگ و زیبایی خاص خویش خشن ترین مردان و خونریزترین انها را (در بستر جامعه شهری) رام و رقیق قلب کنند به, ...ادامه مطلب

نمایشنامه دایی وانیا اثر آنتوان چخوف اگرچه در یک فضای بومی روایتگر خانواده ای از زمینداران در برهه ای از تاریخ روسیه است اما در حوزه روابط میان فردی یکی از آثار بسیار عمیق با گفت و گوهای درخشان و ماندگار است. این نمایشنامه همان گونه که از عنوان آن مشخص است بیانگر زندگی فردی به نام وانیا است که تمام سالیان عمرش را در کنار مادر و خواهرزاده یتیمش در باغی موروثی به سر برده و خود را و نزدیکان را وقف زندگی داماد دانشمند و مشهورشان کرده است و هیچ وقت متوجه این قربانی بودن و تلف کردن زندگی خود نبوده و این استثمار را افتخاری برای خود و اطرافیان نزدیک می دانسته تا اینکه بر اثر گذر زمان و بازگشت داماد به همراه زن افسونگرش به باغ مذکور به مرور بر اثر عشق وانیا به زن تنفر و حسادت او به دانشمند عیان می شود و او را مردی فانی و گمنام می یابد زن داماد پیر خانواده در کانون نمایشنامه نه تنها وانیا بلکه زندگی دیگران را نیز تحت تاثیر قرار می دهد و پزشک بومی را نیز شیفته خود می کند و آنها را به رخوت و سکون سوق می دهد تا جایی که دیگران با ترک همه امور روزانه فقط به او توجه می کننددر لایه دیگر، نمایشنامه روایت احساسات عاشقانه نافرجام زنان و مردان تنهایی است که ناخواسته درگیر عشق افرادی می شوند که دستیابی به آنها به دلیل ممنوعه بودن (عشق به زن متاهل) غیرممکن است و یا اینکه حس و عشقی یک طرفه است که همین امر منجر می شود که افراد دچار آشفتگی و بی معنایی شوند و با قطع امید از دنیا و تنها التیام آن یعنی عشق به آرامش پس از مرگ امید ببندند.در نگاه کلان شاهد نقد طبقه حاکم در قالب دانشمند لوسی هستیم که نه تنها افراد جامعه را در حوزه کار به بیگاری گرفته و دسترنج آنها را می خورد بلکه به دلیل جایگاه علمی و, ...ادامه مطلب

در نمایش نامه آوازخوان طاس هدف یونسکو بازنمودن قهقرای آدمی به علت از دست نهادن اصالت و تشبه به دیگران است بهترین نمودار این قهقرا فرسودگی زبان‌محاوره و ابتذال گفت و گوهاست چرا که به عقیده او فرسودگی زبان حکایت گر فرسایش اندیشه است همه می کوشند که مثل دیگران سخن بگویند این است که دیگر کسی نمی اندیشد دست نیاز همه به سوی اصطلاحات متداول و عبارات مبتذل معروف و ضرب‌المثل هایی دراز است که گاه بی معنا و مضحک است دیگر سخنی آفریده نمی شود حرف ها کهنه و فاقد تحرک است و همین عبارات فرسوده نیز گاه قلب می گردد و درست بیان نمی شودجبار نصیری بخوانید, ...ادامه مطلب

رمان آقای پیپ اثر لوید جونز داستانی جذاب و روان دارد که در آن نویسنده به ستایش دنیای ادبیات به ویژه دنیای خیالی و سازنده رمان می پردازد و با بازخوانی داستانی، تاریخ چند قرن اخیر دستاورد کتب مقدس (و در لوای آن غارت منابع) را از سوی کشورهای استعمارگر برای مردمان بومی مناطق مختلف جهان تعصب کورکورانه و ویرانگر معرفی می کند سرکوب و قلع و قمع  جنبش های ازادیخواه محلی  به وسیله دست نشانده های سفیدپوستان استعمارگر در سده های اخیر در سرزمین های مختلف یکی دیگر از مضامین این رمان است که نویسنده نتیجه آن را قربانی شدن مردم بی گناهی می داند که بازیچه سیاست های کثیف چپاولگرایانه ابر قدرت ها  قرار گرفته اند در ساحت فردی رمان مروج این باور است که خوانندگان می توانند با همذات پنداری و حلول در شخصیت های خیالی رمان ها به شکوفایی شخصیتی و تحمل رنج های هستی برسند و با نگاهی نو به تفسیر رویدادهای تلخ زندگی واقعی بپردازندپدیده مهاجرت اجباری و اوارگی یکی دیگر از لایه های اثرست که راه حل نویسنده برای ان بازگشت به زادگاه و سرزمین مادری است این ایده در بستر تقابل اساطیری مردی سفید پوست د, ...ادامه مطلب

رمان درخت انجیر معابد اثر احمد محمود روایتگر ظهور، رشد و سقوط خانواده مرفه و زمین دار است و در بستری تاریخی -اساطیری به باز تعریف چگونگی شکل گیری باورهای مذهبی و به تبع خرافی می پردازد. این رمان از یک سو بازخوانی چگونگی شکل گیری انقلابی خانمان سوز از جانب فردی زخم خورده و آسیب دیده و از سوی دیگر مفسر فروپاشی خاندان های زمین دار بر اثر وقایع صد سال اخیر ایران است.فارغ از شخصیت پردازی دقیق و زنده و زبان  جذاب و روان متن، سرنوشت شوم همه اعضای خانواده در سایه بیماری ارثی و مرگ ها و خودکشی های نابه هنگام از واقعیت نمایی و باورپذیری به دور است. نقطه قوت رمان و ماندگاری آن در شرح نمادین شیوه بروز و ترقی باورهای خرافی و مذهبی و در لوای آن بازخوانی جنبش های ویرانگر مذهبی صد سال اخیر ایران است جنبش های غیر اصیلی که به ویرانی مظاهر تمدن و پیشرفت و بازگشت به دوران عقب ماندگی و نادانی منجر شدند. اگرچه نویسنده در این اثر علت چنین رویدادی را انتقام فردی طردشده و آسیب دیده در جامعه با  بهره برداری از زمینه های خرافی موجود در جهت انتقام معرفی می کند اما همزمان با بیان نمودهای فرافردی وقوع چنی, ...ادامه مطلب

غرب دلگیر اثر مارتین مک دونا روایتگر پدرکشی و  تقابل دو برادر‌ در قالب نمایش نامه است در این اثر به صورت نمادین ناتوانی کلیسا و زمام داران ان در حل مشکلات اخلاقی و خانوادگی در دنیای جدید مطرح می شود این ناتوانی در شکل بحران اخلاقی و اعتقادی کشیشی نمود پیدا می کند که قادر به درک و پذیرش تنش ها و گناهان افراد پیرامون‌خود نیست و به ناچار برای تحمل چنین شرایط نا به سامانی با دوری از موعظه و نصیحت به شراب و مستی پناه می برد تا حدی که به دلیل بحران ها و درگیری های ذهنی و مذهبی به میل دختر  نوجوانی که از نظر عاطفی و جنسی شیفته اوست پی نمی برد در لایه نمادین ارتباط این دو شخصیت باز آفرینی رابطه مریم و عیسی مسیح است کشیش این نمایشنامه به دلیل ضعف و ناکارآمدی وجود خویش در حل معضلات سایر شخصیت ها در شکل نمادین با سوزاندن دست خود به مجازات خویش می پردازد و در نهایت برای تحمل بار گناهان‌ دیگران‌ ن همانند عیسی به مرگی آگاهانه منتها به شیوه خودکشی دست می زندنویسنده با بیان علاقه شخصی یکی از شخصیت های نمایشنامه به جمع آوری مجسمه های قدیسان به امید دستیابی به بهشت به مسخره کردن پوشالی بو, ...ادامه مطلب

رمان «ترلان» اثر فریبا وفی روایتگر زندگی برخی از دختران طبقات کم‌درآمد جامعه است که در بحبوبه انقلاب با انگیزه محقق کردن آرمان‌های انسانی و عدالت همگانی به جنبش‌های سیاسی اجتماعی پیوستند ولی بعدا با فروکش کردن شور انقلابی و ازهم‌پاشیدگی و سرکوب این جریانات به رغم میل باطنی و صرفا به انگیزه دستیابی به هویت فردی و شغل, ...ادامه مطلب

داستان بلند «پستچی» اثر چیستا یثربی روایتگر عشق رویایی دختری تحصیلکرده از یک خانواده فرهنگی به پسری از طبقات محروم جامعه است که در مسیر رسیدن به پسر با سه مانع بزرگ وطن، خانواده و رقیب عشقی مواجه می شود اما در نهایت و در پایانی خوش فرجام (مطابق با ساختار کلاسیک روایت های عاشقانه عامه پسند) به وصال پسر می رسد اگرچه ا, ...ادامه مطلب

رمان «ملت عشق» اثر الیف شفق روایتگر زندگی یکنواخت و تکراری زنی آمریکایی است که بر اثر یک اتفاق کاری با اندیشه های عرفانی شرقی آشنا وزندگی‌اش دگرگون می شود. نویسنده این رمان به بهانه روایت ماجرای عشق ممنوعة زنی متاهل به مردی صوفی مشرب، به بازآفرینی رابطه مولانا جلال الدین رومی با شمس تبریزی و بیان اندیشه های مولوی در, ...ادامه مطلب

رمان «سمفونی مردگان» اثر عباس معروفی با سبک جریان سیال ذهن و تعدد راویان، بیانگر داستان زندگی یک خانوادة ایرانی از خطة اردبیل در اواخر دوران حکومت رضا خانی و پهلوی دوم است. درونمایه اصلی این داستان را تقابل دو برادر در خانواده ای سنتی شکل می دهد. نویسنده در این رمان با وام گیری از داستان هابیل و قابیل بر خلاف روایت , ...ادامه مطلب

رمان عشق بی‌پیرایه اثر واندا واسیلوسکا روایتگر درگیری فکری و نوسان احساسی زنی پرستار است که بر اثر جنگ با کم و کیف حضور و غیبت معشوق در چندین وضعیت مختلف روبرو می‌شود. نویسنده در این اثر با بیان دگرگونی‌های جسمی و روحی طرفین روابط عاشقانه، در قالب مردان و همسران معلول بازگشته از جنگ و چگونگی نحوه واکنش زنان به این ا, ...ادامه مطلب

رمان روانشناسانة «جزء از کل» نوشته استیو تولتز با استفاده از روایت اول‌شخص و یادداشت‌های روزانه روایتگر زندگی چندین نسل یک خانواده استرالیایی است. بن‌مایه اصلی این داستان بیان تأثیر متقابل رفتار و افکار افراد بر یکدیگر به ویژه در حوزه روابط بینا خانوادگی است. نویسنده در این رمان بر پایه نظریه عقده ادیپ فروید، ناخودآ, ...ادامه مطلب

رمان روانشناسانه «کافکا در کرانه» اثر هاروکی موراکامی روایتگر آشفتگی و بحران هویت پسری پانزده ساله در دوران بلوغ است که با الهام از اسطوره ادیپ و افسانه های عامیانه چون داستان هنسل و گرتل و بر مبنای خوانش جوزف کمپل، اسطوره شناس آمریکایی، از روانشناسی یونگ نوشته شده است. جوزف کمپبل در کتاب خود با عنوان «قهرمان هزار چهره» به تفسیر سرنوشت قهرمانان مختلف از دیدگاه روانشناسی یونگ و فروید می پردازد و در نهایت الگوی هفده مرحله‌ای را برای سفر همه قهرمانان ارائه می‌دهد و بیان می‌دارد که همه داستان‌ها و روایت‌های مختلف قهرمانی در سطح جهان چاپ‌های مختلف یک داستان مشترک هستند که در هر زبان و فرهنگ با ژرف‌ساخت مشترک و ظاهری متفاوت عرضه می‌شوند او این سفر هفده پایی را نماد سفر درونی فرد برای رسیدن به تکامل و فردیت می داند. در این رمان نیز موراکامی با الهام از نظریه کمپبل در سه مرحله عزیمت، جدایی و بازگشت برای شخصیت اصلی داستان، سفری زمینی و ذهنی را با هدف مبارزه با درونیات و تمایلات مخرب و واپس گرایانه طراحی می کند.طبقه نظریات فروید و یونگ ذهن هر انسان از سه لایه خودآگاه، نیمه آگاه و ناخودآگاه تشکیل‌شده است. واژه کرانه در عنوان و ماجراهای این داستان نیز به صورت نمادین بیانگر این بخش از تجربیات ذهنی کافکا (شخصیت اصلی داستان) است که به واسطه آن برای اصلاح و عبور از سدهای درونی خویش به ناخودآگاهی خ, ...ادامه مطلب

رمان ضد جنگ «آخرین انار دنیا» اثر بختیار علی روایتگر داستان زندگی پدری است که بعد از بیست‌ویک اسارت، به هنگام رهایی از زندان به جستجوی فرزندش می پردازد. نویسنده در حین شرح سفر شخصیت اصلی داستان به مرور به موضوعاتی چون تبعات خانمان‌سوز و ویرانگر جنگ، سرگذشت تلخ جنگ های داخلی و خارجی ملت کرد، سرنوشت شوم فرزندان انقلاب، پسرکشی ناخواسته پدران بر اثر عواقب اشتباهات تاریخی و ... می پردازد. بختیار علی با اتخاذ شگرد رئالیسم جادویی و چند زاویه دید مختلف در برخی از قسمت های کتاب، رنگ و بوی اسطوره ای و افسانه ای به داستان و شخصیت ها داده است. از جمله درخت انار، نماد باروری و زایایی در اساطیر جهان که در این اثر با تغییر کارکرد به نماد پیمان (اتحاد) و معرفت تبدیل شده است. اتحاد و همدلی وحدت مداری که نویسنده آن را لازمه عبور از بحران انسانی ناشی از جنگ و پوچی زندگی می داند همچنین خواهران سپیدپوش در نمادی درون متنی، نمایانگر زمین سترون جنگ زده هستند که امید زایشی نو برای آن متصور نیست.در این اثر نویسنده در نهایت همه شخصیت ها را چه مثبت وچه منفی قربانی وضعیت نا به سامان جامعه و جهالت سایر انسان ها می داند و همه شخصیت های شرور و قسی القلب و جنایتکاران جنگی داستان را در خلوت خویش، انسان های ضعیف و تو خالی نشان می دهد که قابل ترحم و بخشش هستند. فضای حاکم بر این رمان تیره و تار با رگه های از روشنایی ا, ...ادامه مطلب

رمان «ناطور دشت» اثر جی دی سالینجر روایتگر خاطرات نوجوانی سرکش و عصیانگرست که به صورت کلی دربارة سه پدیدة خانواده، نظام آموزشی و دنیای رسانه های آمریکایی دوران تالیف کتاب با دید انتقادی و آرمان گرایانه به قضاوت می پردازد. با توجه به شباهت های فکری و رفتاری شخصیت اصلی داستان و سالینجر، می توان این رمان را به نوعی اتوبیوگرافی نویسنده رمان به شمار آورد که نویسنده در ضمن وقایع، احساسات و رفتارهای شخصیت اصلی داستان، مواضع و نگرش خود درباره آمریکا دهه پنجاه را بیان می کند. در ساختارکلی نویسنده با نگاهی تقابلی، به مقایسه نمودهای متملقانه و غیر انسانی دنیای مدرن (در قالب نقد دنیای بزرگسالان به ویژه سینما و نظام دانشگاهی) و معصومیت و پاکی دنیای طبیعی (کودکان) می پردازد و تنها راه نجات از وضعیت نا به سامان دنیای جدید را برگشت به دامان طبیعت و دوری از ظواهر نابودگر دنیای جدید می داند. سالینجر در این رمان رسالت انسان را نجات و دور نگه داشتن کودکان و نسل های جدید از پرتگاه جامعه معاصر و فراهم کردن بهشت آرمانی عاری از حقه بازی و پستی (کلبه در جنگل) معرفی می کند. درکل داستان این کتاب روایتگر بحران از خودبیگانگی، دلتنگی و تنهایی روحی انسان در دوران جدید است که به باور نویسنده هیچ مسکنی جز دوری از اجتماع بیمار و پناه بردن به دنیای معصوم کودکانه ندارد.جبار نصیری+ نوشته شده در  چهارشنبه ششم دی, ...ادامه مطلب