خوانش و معرفی درخت انجیر معابد

رمان درخت انجیر معابد اثر احمد محمود روایتگر ظهور، رشد و سقوط خانواده مرفه و زمین دار است و در بستری تاریخی -اساطیری به باز تعریف چگونگی شکل گیری باورهای مذهبی و به تبع خرافی می پردازد. این رمان از یک سو بازخوانی چگونگی شکل گیری انقلابی خانمان سوز از جانب فردی زخم خورده و آسیب دیده و از سوی دیگر مفسر فروپاشی خاندان های زمین دار بر اثر وقایع صد سال اخیر ایران است.

فارغ از شخصیت پردازی دقیق و زنده و زبان  جذاب و روان متن، سرنوشت شوم همه اعضای خانواده در سایه بیماری ارثی و مرگ ها و خودکشی های نابه هنگام از واقعیت نمایی و باورپذیری به دور است. نقطه قوت رمان و ماندگاری آن در شرح نمادین شیوه بروز و ترقی باورهای خرافی و مذهبی و در لوای آن بازخوانی جنبش های ویرانگر مذهبی صد سال اخیر ایران است جنبش های غیر اصیلی که به ویرانی مظاهر تمدن و پیشرفت و بازگشت به دوران عقب ماندگی و نادانی منجر شدند. اگرچه نویسنده در این اثر علت چنین رویدادی را انتقام فردی طردشده و آسیب دیده در جامعه با  بهره برداری از زمینه های خرافی موجود در جهت انتقام معرفی می کند اما همزمان با بیان نمودهای فرافردی وقوع چنین اتفاقی را به علل بیرونی ارجاع می دهد به عنوان مثال عدم توجه صاحب منصبان به عقب ماندگی عقیدتی و ثبات باورهای خرافی مردم در مقابل رشد روزافزون شهر و دستاوردهای دنیای صنعتی و جدید که اختلافی فاحش و نامتقارن را به وجود می آورد و در نهایت همین افکار خرافی باعث نابودی شهر و نمودهای تمدن می شود.

از دید اساطیری زیرساخت اثر بیانگر بازآفرینی هوشمندانه گناه آغازین آدم و حوا و رانده شدن از بهشت و باغ آرمانی است باغی که خانواده آذرپاد بر اثر اشتباهات فردی و سرنوشت شوم و دخالت فردی شیطانی (وسوسه و فریب جنسی حوای خانواده ) از آن رانده شده و برای همیشه آن را از دست می دهند. در سطح ظاهری بازگشت پسر ارشد خانواده با داعیه زنده کردن ایمان و به آتش کشیدن دستاوردهای علم و عقلانیت (مدرسه ،درمانگاه و ... ) تا حد زیادی همسو با این زیر ساخت است.

در لایه روانی رمان ریشه بسیاری از اعمال غیر اخلاقی و تبهکارانه شخصیت های داستان را در اتفاقات ناگوار دوران کودکی و نوجوانی و عقده های تلنبار شده روانی معرفی می کند و چنین افرادی را قربانی شرایط تحمیلی می داند که در نهایت بر علیه وضعیت نا به سامان و ظالمانه می شورند.

جبار نصیری